Khi học một ngôn ngữ mới lúc đã trưởng thành và nhận thức được nhiều hơn, ta sẽ được nhận một món quà vô giá.
Đó là mỗi cấu trúc ngữ pháp, mỗi từ vựng mới đều gắn với một kỷ niệm khó quên, cùng với đó là những cách nghĩ mới làm thay đổi hoàn toàn con người mình.
Học một ngôn ngữ mới khi đã trưởng thành giúp mình nhận thức được những điều tưởng chừng là hiển nhiên trong tiếng mẹ đẻ. Một ví dụ của cá nhân mình là: phát triển lòng biết ơn.
Trẻ em ở Nhật rất độc lập. Các bé từ thời mẫu giáo đã bắt đầu phụ ba mẹ nấu ăn, tự mang đồ của bản thân khi đi ra ngoài. Nếu đó là đồ của mình thì mình phải tự mang, dùng xong phải tự dọn, đi học cũng tự đi bộ tới trường,… Mình nghĩ chính nhờ sự tự lập đó mà người Nhật ai cũng có lòng biết ơn dồi dào.
Dường như mọi người đều ý thức là việc người khác làm giúp mình không phải điều hiển nhiên, mà là món quà cộng thêm từ lòng tốt của chính họ.
Từ những việc nhỏ nhất như giữ cửa thang máy, giữ cửa cho người đến sau, lấy giúp đồ, đi xe hơi thì nhường đường cho người đi bộ và xe đạp, … mọi người đều nói cảm ơn rất nhiều.
Ngay cả khi đã thân thiết hơn mức người lạ, giữa đồng nghiệp, bạn bè với nhau, mọi người vẫn giữ thói quen nói cảm ơn. Chưa bao giờ mọi người coi lòng tốt của người khác là điều hiển nhiên.
Đây là một trong những điều nước Nhật làm mình bất ngờ nhất khi du học ở đây. Hồi mình còn ở Việt Nam, từ “cảm ơn” thường chỉ được dùng trong mối quan hệ trang trọng hoặc không thân. Ví dụ như nếu ba chở mình đến trường, thì mình thường sẽ chào tạm biệt “Bai ba nha!” chứ không nói “Cảm ơn ba đã chở con tới trường”. Lòng biết ơn thường được gói trong hành động, lời nói gián tiếp chứ không trực tiếp như hai từ “cảm ơn” trong tiếng Nhật.
Tiếng Nhật thì khác. Cảm ơn trong tiếng Nhật là “Arigatou”, viết bằng Hiragana là 「ありがとう」, bằng Kanji là 「有難う」, nghĩa là “khó có được”. Nói cách khác, từ 「ありがとう」dạy mình rằng đừng coi lòng tốt của người khác là điều mình đáng được hưởng.
Văn hóa về lòng biết ơn cũng in hằn trong các cấu trúc ngữ pháp khác trong tiếng Nhật. Trong tiếng Anh và tiếng Việt, khi diễn tả hành động của người khác, mình thường diễn tả chân phương hành động đó như cách nó xảy ra, không kèm theo cảm xúc gì.
Ví dụ như khi bệnh nhân ngồi vào ghế nha, đầu tiên sẽ súc miệng với nước súc miệng diệt khuẩn trong lúc đợi trợ thủ chuẩn bị dụng cụ. Trong tiếng Anh, hành động này sẽ là “Have the patient rinse with antimicrobial solution”. Trong tiếng Việt là “Hướng dẫn bệnh nhân súc miệng”. Nhưng trong tiếng Nhật là “うがいしてもらう”.
Cấu trúc V-て もらう (V-te morau) này được dùng cực kỳ nhiều trong tiếng Nhật, mang nghĩa “nhờ ai làm giúp mình việc gì”. Vậy nên cụm trên sẽ có nghĩa là “Nhờ bệnh nhân súc miệng giúp cho mình”.
Có một trúc khác cũng đã thay đổi cách nghĩ của mình, đó là V-て おく (V-te oku), nghĩa là “làm sẵn, chuẩn bị sẵn cho lần dùng tới”. Ví dụ như trong tiếng Việt, việc rửa dụng cụ nha khoa sẽ đơn giản là “rửa dụng cụ”. Nhưng trong tiếng Nhật thường được nói với nghĩa là “rửa sẵn cho lần dùng tới, để người sau dùng được thuận tiện hơn”.
Từ khi học được cấu trúc V-te oku này, mình dần biết nghĩ cho người khác hơn. Rửa chén ở bồn dùng chung thì không chỉ rửa phần mình là xong, mà còn cần lau bớt phần nước bị văng xung quanh, dầu mỡ bám trong bồn rửa chén, thấy hết nước rửa chén thì tự động refill,… Tất cả với mong muốn để người sau dùng được thuận tiện hơn.
Vì những cách nghĩ đẹp được in hằn trong tiếng Nhật như vậy, mà mình thấy cuộc sống ở đây rất thoải mái nhờ mọi người ai cũng nghĩ cho nhau.
Mình may mắn được ba mẹ cho đi học tiếng Nhật một thời gian vào những năm lớp 8. Từ hồi đó mình đã thấy thứ tiếng này rất đẹp nhưng không diễn tả được cụ thể là tại sao. Lúc viết đơn xin tham gia chương trình trao đổi với Đại học Hiroshima, mình cũng đã viết về cái đẹp này của tiếng Nhật. Đến bây giờ, sau kha khá thời gian ở Nhật, mình nghĩ vẻ đẹp ấy nhiều khả năng xuất phát từ cái đẹp trong cách giáo dục, từ lòng lương thiện của con người Nhật Bản.
Mình mong bài viết này sẽ gợi mở cho bạn sự tò mò về tiếng Nhật nhen. Ngôn ngữ này đã mở ra cho mình một thế giới mới, trở thành một người tốt hơn. Mình hi vọng bạn cũng sẽ nhận được điều tương tự nếu quyết tâm theo đuổi tiếng Nhật!
P.S. Cảm ơn bạn đã đọc tới cuối bài nhen. Nếu bài viết này có giúp ích gì cho bạn thì nhớ cho mình biết qua inbox facebook, hoặc phần comment bên dưới, hoặc ở email nkquynh.ump@gmail.com nhen. Mình rất mong chờ những phản hồi từ mọi người đó ^^
Trong ảnh là thanh Kitkat mình được bạn tặng vào kỳ thi.